Pół-konsument – pół-przedsiębiorca, czyli o nadchodzących zmianach w prawach konsumenta
Od 1.01.2021 r. wejdą w życie zmiany w przepisach dotyczących praw konsumenta, które miały zacząć obowiązywać od 1.06.2020 r., ale w ramach tarczy antykryzysowej zostały przesunięte, co daje nam więcej czasu na przygotowanie się. Dzięki tym zmianom przedsiębiorca uzyska część praw przysługujących do tej pory jedynie konsumentom, jednak nie każdy przedsiębiorca i nie w każdej sytuacji.
Kogo będą dotyczyć zmiany?
Każdego przedsiębiorcy prowadzącego JDG, który będzie dokonywał zakupu w ramach wykonywanej działalności (czyli „na firmę”), ale nie związanego bezpośrednio z jego zawodowym charakterem.
Przykład: Fryzjer zawiera umowę bez zawodowego charakteru, gdy postanawia kupić komputer, który będzie wykorzystywać do prowadzenia kalendarza, prowadzenia mediów społecznościowych, itp. Przykładami rzeczy związanych z zawodowym charakterem są suszarka, farby do włosów, nożyczki itp.
Nazwijmy go więc „pół-przedsiębiorcą – pół-konsumentem”.
Przyjrzymy się tym zmianom z dwóch perspektyw: kupującego i sprzedającego. Wielu z Was bowiem nie tylko dokonuje takich zakupów (i z tego punktu widzenia zyska nowe prawa), ale i prowadzi sklepy internetowe/sprzedaż na odległość, co oznacza konieczność dostosowania sklepów, umów i regulaminów tak, by były zgodne z nowymi przepisami.
Jakie to zmiany?
- Prawo do odstąpienia od umowy
Reguluje je Ustawa o prawach konsumenta. Dodany do niej zostanie artykuł 38a, który wskazuje na to, do kogo stosuje się przepisy Rozdziału IV tej ustawy:
„(…) do osoby fizycznej zawierającej umowę bezpośrednio związaną z jej działalnością gospodarczą, gdy z treści tej umowy wynika, że nie posiada ona dla tej osoby charakteru zawodowego, wynikającego w szczególności z przedmiotu wykonywanej przez nią działalności gospodarczej.”
W rozdziale tym znajdują się m.in.: termin do odstąpienia od umowy, początek biegu takiego terminu, przedłużenie tego terminu (kiedy jest ono możliwe), w jaki sposób składa się oświadczenie o odstąpieniu od umowy, jakie są skutki takiego odstąpienia, jak ma następować zwrot przedmiotu odstąpienia oraz zwrot płatności i jak ma następować zwrot rzeczy do konsumenta.
Oznacza to dla pół-przedsiębiorców – pół-konsumentów nowy przywilej, czyli prawo odstąpienia od umowy zawartej przez internet czy przez telefon, bez podawania przyczyny. Do tej pory przysługiwało to tylko konsumentom, a teraz również pół-przedsiębiorca – pół-konsument, który zawarł umowę na odległość/poza lokalem przedsiębiorstwa, będzie miał możliwość odstąpić od niej w terminie 14 dni kalendarzowych, bez podawania przyczyn. Takiego uprawnienia nadal nie będzie miał, jeśli zakupu dokona w sklepie stacjonarnym.
- Zakazane klauzule abuzywne
Ta zmiana, podobnie jak kolejna, dotyczy przepisów zawartych w Kodeksie Cywilnym. Czym są klauzule abuzywne?
„(…) nazywane również niedozwolonymi postanowieniami umownymi, są to postanowienia umowy zawieranej pomiędzy konsumentem a przedsiębiorcą, nie uzgodnione indywidualnie z konsumentem, kształtujące jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, a także rażąco naruszające interesy konsumenta”
Obecnie zakaz stosowania takich postanowień dotyczy tylko konsumentów, w związku z czym wobec przedsiębiorców sprzedawcy mogą pozwolić sobie na więcej. Po wejściu w życie nowelizacji przykładowy katalog klauzul zakazanych będzie taki sam dla konsumentów i omawianej przez nas kategorii pół-przedsiębiorca – pół-konsument.
Kilka przykładów klauzul abuzywnych:
- koszt dostawy oraz zwrotu produktu nie jest zwracany przez sklep – taki zapis jest niedozwolony, bo w momencie odstąpienia od umowy klientowi należy się zwrot całej kwoty umowy sprzedaży, czyli nie tylko koszt towaru ale także koszt dostawy, wyłącznym kosztem klienta jest koszt odesłania towaru do sprzedawcy;
- koszty przesyłki reklamowanego produktu pokrywa zamawiający. Zgodnie z KC jeśli kupującym jest konsument, to koszty przesyłki reklamowanego towaru pokrywa sprzedawca - bez względu na to czy reklamacja jest zasadna czy nie;
- podstawą zwrotu towaru jest dowód zakupu – paragon lub faktura, sprzedawca nie ma prawa uzależniać przyjęcia reklamacji od posiadania paragonu czy faktury, ponieważ przepisy nie wskazują, że klient musi posiadać taki dokument zakupu (paragon/faktura ułatwiają życie ale nie są jedynymi dowodami nabycia, można posłużyć się świadkiem, można posłużyć się dowodem dokonania płatności kartą płatniczą lub mailem z zamówieniem).
- Rękojmia za wady
Podobnie jak w dwóch pierwszych przypadkach chodzi po prostu o rozszerzenie zapisów z konsumentów na pół-przedsiębiorcę – pół-konsumenta. Czym jest rękojmia za wady?
„Sprzedawca jest odpowiedzialny względem kupującego, jeżeli rzecz sprzedana ma wadę fizyczną lub prawną (rękojmia).”
Wady fizyczne, czyli niezgodność produktu z umową, występują, kiedy produkt nie ma właściwości, które powinien mieć,
Przykłady:
Kupujemy parasolkę, która nie zapewnia ochrony przed deszczem;
Produkt nie ma właściwości o których istnieniu zapewniał sprzedawca, czyli np. farba do włosów, która nie zmieniła koloru tych włosów;
Produkt który nie nadaje się do celu o którym mówił sprzedawca, czyli np. kupujemy naczynie żaroodporne, które jak się okazuje wcale żaroodporne nie jest;
lub też, gdy produkt zostaje wydany klientowi w stanie niezupełnym, zdekompletowanym.
Przykład:
Kupujemy rower, a otrzymujemy go w pudle bez siodełka, albo bez koła.
Wady prawne to sytuacja w której rzecz sprzedana stanowi własność osoby trzeciej, lub kiedy jest obciążona prawem osoby trzeciej, lub kiedy jest dotknięta ograniczeniem w korzystaniu lub rozporządzaniu wynikającym z decyzji lub orzeczenia właściwego organu.
Co to wszystko oznacza w praktyce dla przedsiębiorców?
Przede wszystkim to, że pół-przedsiębiorca – pół-konsument, zyskując w określonych sytuacjach takie same prawa jak konsument, będzie mógł odstąpić od umowy zawartej na odległość przez złożenie w ciągu 14 dni stosownego oświadczenia.
Termin 14 dni na odstąpienie rozpocznie się w dniu otrzymania przez pół-przedsiębiorcę – pół-konsumenta towaru. Jeżeli towary będą dostarczane partiami, to termin ten liczony będzie od dnia otrzymania ostatniej z zakupionych rzeczy. Po skutecznym odstąpieniu od umowy, sprzedawca będzie miał obowiązek w terminie 14 dni od otrzymania go zwrócić wpłacone pieniądze (w tym te za koszty dostarczenia towaru). Ma on jednak prawo do wstrzymania się ze zwrotem do chwili otrzymania zwracanego towaru lub dowodu jego odesłania (np. wysłania przez nabywcę mailem potwierdzenia nadania przesyłki). Pół-przedsiębiorca – pół-konsument będzie zaś zobowiązany odesłać towar w terminie 14 dni od złożenia oświadczenia o odstąpieniu od umowy.
Pamiętajmy jednak, że w niektórych okolicznościach prawo odstąpienia od umowy jest wyłączone i te okoliczności są dosyć ściśle opisane w artykule 38 ustawy o prawach konsumenta.
W zakresie klauzul abuzywnych konsumenci mogą korzystać z ochrony instytucjonalnej w postaci prezesa UOKiK lub powiatowych rzeczników konsumenta. Ta ochrona nie obejmie jednak pół-przedsiębiorcy – pół-konsumenta i jeśli nie uda im się porozumieć ze sprzedawcą w tym zakresie, pozostanie mu wykazywanie ich na drodze sądowej na własną rękę.
Jeżeli chodzi o rękojmię, pół-przedsiębiorca – pół-konsument zyskuje więcej praw i ma zapewnioną większą ochronę, niż do tej pory, pod jednym warunkiem: że sprzedawca nie zastosuje w regulaminie lub umowie zapisu wyłączającego rękojmię dla danej kategorii produktów. Ustawodawca nadal pozostawił sprzedawcom taką możliwość.
W przypadku wystąpienia wad fizycznych pół-przedsiębiorca – pół-konsument będzie mógł się domagać następujących działań:
– naprawy towaru,
– wymiany towaru na nowy,
– obniżenia ceny towaru,
– odstąpienia od umowy.
Okres rękojmi dla pół-przedsiębiorcy – pół-konsumenta będzie wynosił 2 lata. Krótszy roczny czas dochodzenia praw z tytułu rękojmi, obowiązuje w przypadku towarów używanych, ale tylko wtedy, kiedy o tym skróconym terminie sprzedawca poinformował jeszcze przed zawarciem umowy.
Gdy pół-przedsiębiorca – pół-konsument, złoży reklamację, sprzedawca będzie zobowiązany do rozpatrzenia tej reklamacji w ciągu 14 dni kalendarzowych od dnia jej złożenia. Pamiętaj! Mowa jest o dniach kalendarzowych! Jeżeli w regulaminie znajduje się zapis o dniach roboczych, masz do czynienia z klauzulą abuzywną.
Pół-przedsiębiorca – pół-konsument będzie też mógł na równi z konsumentem korzystać z domniemania istnienia wady fizycznej w momencie wydania rzeczy, jeżeli została ona stwierdzona w ciągu roku.
Dłuższy niż dwuletni termin na złożenie reklamacji z tytułu rękojmi za wady towaru będzie z kolei przysługiwał, gdy sprzedawca umyślnie zatai wady towaru. W takim przypadku można dochodzić swoich praw bez względu na okres jaki upłynął od zauważenia wady.
Co to oznacza w praktyce dla sprzedawców?
Dla sprzedawców zmiany te oznaczają konieczność dostosowania regulaminów sprzedaży, tak by były on zgodne z nowymi przepisami, lub wprowadzenia nowego rodzaju regulaminu, dedykowanego dla pół-przedsiębiorcy – pół-konsumenta. Będą też musieli w jakiś sposób weryfikować to, czy kupujący są zwykłymi konsumentami, przedsiębiorcami, czy też może naszymi pół-przedsiębiorcami – pół-konsumentami. Jak? Np. poprzez stosowne oświadczenie złożone przez nabywcę co do jego statusu przy transakcji. Można również samemu sprawdzać kody PKD, przypisane do przedsiębiorcy w Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej (patrz: firma.gov.pl).
To wszystko wiąże się z koniecznością w prowadzenia zmian w sklepach internetowych i warto zająć się tym z wyprzedzeniem. Dotyczy to zarówno zmian technicznych, jak i zmian w regulaminach sklepów.
Wkrótce na stronie drobneustroje.pl pojawi się możliwość nabycia usługi audytu obowiązujących u Was regulaminów sprzedaży pod kątem ich obecnego spełniania wymogów prawnych oraz dostosowania ich do przepisów, które jedynie skrótowo omówiono powyżej.
…
Photos by Florencia Viadana, Tim Mossholder, Markus Spiske on Unsplash